Ondermolen O is een eind 1633 of begin 1634 gebouwde achtkante binnenkruier. Aanvankelijk diende hij als bovenmolen voor de toen nog droog te malen Schermeer. Toen de Schermeer eenmaal daadwerkelijk droog begon te vallen, vond een grote herschikking van de aanwezige molens plaats.Â
Deze molen werd daarom in 1652 verplaatst naar de huidige locatie, om daar te dienen als ondermolen. Als Ondermolen O maakte hij vervolgens deel uit van de (inmiddels grotendeels verdwenen) groep van zestien molens tussen Ursem en Schermerhorn, de zgn. Noordkust; ook Noorderring genoemd.
De molens maalden in drie trappen de binnenboezem van de Schermer af op de Schermerboezem.Â
De molen werd in 1882 vervijzeld, kwam in 1929 buiten bedrijf en diende daarna uitsluitend nog als woning. Op 5 maart 1944 werd de molen 'geplukt': as, roeden en ook koningspil werden verwijderd om te worden gebruikt voor herstel van de Barremolen te Zoeterwoude-Rijndijk. Deze had eind 1943 door asbreuk zijn wiekenkruis verspeeld. Het was oorlog, materieel was duur en schaars en de Schermermolens zouden toch niet meer in bedrijf komen.Â
In 1957 werd de molen uitwendig hersteld door het aanbrengen van een bovenas, twee tweedehands roeden en een 'bovenwiel'. Dit laatste was een oud vijzelwiel (en dus veel te klein, waardoor draaien niet verantwoord was). Daarnaast was de derdehands bovenas voor dit type molen veel te kort. Zo leidde deze molen, overigens net als de andere Schermermolens in die tijd, een statisch bestaan. Uitwendig compleet, maar niet meer dan dat en van binnen alleen een woning.Â
Verandering van deze situatie kwam pas in 1988 toen deze molen, als laatste van de elf overgebleven Schermermolens, draaivaardig werd gemaakt door het aanbrengen van een nieuwe gietijzeren as (van lang model, veel beter passend bij een Noord-Hollandse binnenkruier), bovenwiel en roeden.Â
Sindsdien draait de molen weer regelmatig. In 1999 werd ook een koningspil geplaatst.Â
In het kader van het grote project, waarbij alle Schermermolens weer maalvaardig werden gemaakt, werd Ondermolen O in 2004 geheel gecompleteerd met boven- en onderschijfloop, vijzelwiel en een houten vijzel.Â
Deze molen, die tamelijk ver van de andere overgebleven molens van Schermerhorn gelegen is, kreeg een maalcircuit. De vijzelwaterloop van de in 1930 gesloopte ondermolen N dient hierbij als overstort.
Bron: Tekst > Molendatabase
